محافظ برق ابزاری است که با کنترل نوسانات ولتاژ برق شهری، از وسایل برقی در مقابل این نوسانات محافظت میکند. برق شهری، به خصوص در ایران، خیلی از اوقات دچار نوسان ولتاژ میشود. این مسئله آسیب زیادی به وسایل برقی وارد کرده و بعد از یک مدت نیز میتواند باعث سوختگی و از کار افتادن این وسایل شود.
به دلیل همین نیاز به محافظت از وسایل برقی در مقابل نوسان ولتاژ در طولانی مدت است که وسیلهای با عنوان محافظ برق یا محافظ ولتاژ برق به بازار عرضه شده تا با استفاده از آن نوسان برقی شهری را کنترل کرده و عمر وسیله برقی خود را افزایش دهید. لزوم خرید و استفاده از محافظ ولتاژ برق در کشور ما که دچار نوسانات زیادی در ولتاژ برق شهری است و از طرفی دیگر از نظر افزایش نامتناسب تورم و بالا رفتن افسارگسیخته قیمت وسایل برقی نیز در صدر ملل مترقی است؛ بیش از پیش و بیش از همیشه احساس میشود.
روش کار محافظ ولتاژ برق چگونه است؟
محافظ ولتاژ با قطع جریان برق در صورت افزایش یا کاهش ناگهانی ولتاژ، وسیله برقی متصل به این جریان برق را از سیستم خارج میکند و از این طریق آن وسیله را در مقابل آسیبهای نوسانات برق حفاظت میکند. محافظ ولتاژ که در ورودی خود، برق شهری و در خروجی دستگاه برقی موردنظر را دریافت میکند، در شرایط غیرعادی افت یا افزایش بیش از حد ولتاژ برق شهری جریان برق را قطع میکند و پس از برگشتن شرایط به حالت عادی مجددا آن را وصل میکند. در تعریف شرایط غیرعادی در این وضعیت باید گفت:
عموما محافظ برق با توجه به تنظیمات خود، اختلاف 60 ولتی با سطح استاندارد را به عنوان یک شرایط غیرعادی و اضطراری ارزیابی میکند. پس از آن مطابق با برنامه ریزی خود برای این شرایط رفتار میکند.
در اینجا اشارهای کوتاه میکنیم به آسیبهای نوسان برق در جهت آشنایی بیشتر، برخی از این اثرات مخرب عبارتند از:
- خسارت مادی به وسایل برقی که منجر به تعمیر یا تعویض آن وسیله خواهد شد، مانند: آسیب به عایق سیمها، ذوب شدن قطعات داخلی و…
- کاهش عمر مفید وسیله برقی
- آتش سوزی ناشی از اتصالی وسیله برقی، سوختن سیستم وسیله، افزایش درجه حرارت سیمهای برق و…
در چه مواردی باید از محافظ برق استفاده کنیم؟
به طور کلی استفاده از محافظ ولتاژ برق در کشور ما یک احتیاط لازم است. قریب به 100 درصد شرکتها و کارخانههای تولید لوازم برقی آسیبها و خسارات ناشی از نوسان ولتاژ جریان برق را تحت پوشش گارانتی خود قرار نمیدهند و جبران آنها را ضمانت نمیکنند. البته لازم به ذکر است که اکثر لوازم برقی به گونهای طراحی و ساخته شدهاند که بتوانند تا حدی از نوسانات برق را تحمل کنند و این حدود تقریبا از 8 درصد افزایش ولتاژ تا 10 درصد کاهش ولتاژ قرار میگیرد. محافظ ولتاژ برای حفاظت از وسیله در برابر نوسانات خارج از این محدوده مورد استفاده قرار میگیرد که اکثر نوسانات نیز در همین محدوده غیرمجاز اتفاق میافتند.
عوامل موثر در تنظیم ولتاژ
ولتاژ یا اختلافپتانسیل الکتریکی یا فشاربرق به کارِ لازم برای جابهجا کردن واحد بار الکتریکی از نقطهای به نقطهٔ دیگر گفته میشود. ولتاژ از مهمترین متغیرها در سیستم قدرت است و دارای انواع: ولتاژ فشار ضعیف، ولتاژ فشار متوسط، ولتاژ فشار قوی و ولتاژ فشار فوق قوی است با این که ولتاژ دارای سطوح و دستههای متفاوتی است ولی هر کدام از این دستهها محدوده تغییرات مجاز منحصر به فرد و مخصوص به خود را دارند که به عنوان استاندارد پذیرفته شده است.
یکی از عواملی که بر میزان ولتاژ برق و تنظیم آن اثر میگذارد، جریان خطوط است، توان انتقال خطوط به طور کلی یکی از فاکتورهای مهم در سیستم قدرت است. در هر سیستم توزیع برق هادیهایی استفاده میشوند که هر یک از آنها توانایی عبور جریان محدودی دارد و هم چنین بر اساس استانداردهایی خاص طراحی شده است؛ عبور بیش از حد جریان به این هادیها آسیب جدی میرساند. از دیگر موارد موثر در تنظیم ولتاژ ریپل خروجی صافیهاست و علاوه بر همه این موارد، تغییرات دما و جریان بار نیز از مسایلی هستند که میتوانند بر روی تنظیم ولتاژ اثراتی بگذارند. وظیفه محافظ ولتاژ به عنوان یک ابزار این است که محدوده این تنظیم را کنترل کند تا بتواند از آسیبهای جدی بعدی جلوگیری کند.
دسته بندی محافظ ولتاژ برق
با نظر به این که در دنیای امروز از طرفی وسایل برقی انواع بسیار زیاد و گوناگونی دارند که هر کدام تا حد امکان یکی از وظایف انسان را به عهده گرفته است و از طرفی دیگر قیمت این وسایل هم به هیچ وجه ارزان محسوب نمیشود پس طبیعی است که بگوییم به همین نسبت تعداد و تنوع وسایل حفاظتی از لوازم برقی نیز افزایش پیدا کرده و محافظ ولتاژ برق هم از این قاعده مستثنی نیست. محافظان برق نیز مثل اکثر وسایل دیگر دارای انواع مختلفی هستند که بسته به نیاز مصرف کنندگان در موقعیتهای مختلف به طور خاص طراحی و ساخته شده اند. به طور مثال، محافظ ولتاژ برق یک یخچال با محافظ برق یک تلوزیون یا لباسشویی متفاوت است.
یک راه دیگر برای تقسیم بندی انواع محافظ ولتاژ برق تقسیم آنها بر اساس تعداد ورودی یا توان است که با این که استاندارد ثابتی ندارد ولی خود بحثی تخصصی و پیچیده است و در این مقال نمیگنجد همچنین از روی برند و قیمت این کالاها نیز میتوان آنها را در دستهبندیهای مشخصی قرار داد. یکی از انواع بسیار معروف و پرکاربرد محافظ برق، محافظ برق خانگی است که در ادامه به معرفی آن خواهیم پرداخت.
کاربردهای محافظ برق در خانه
امروزه با وجود انواع مختلفی از محافظ ولتاژ برق در بازار که همگی به طور مخصوصی بر حسب نیاز مصرف کننده در شرایط مختلف طراحی و ساخته شدند میتوان تا حد زیادی مطمئن بود که همه افراد بتوانند یک محافظ ولتاژ برق متناسب با نیازهای خود پیدا کنند. چه افرادی که نیاز به یک محافظ ولتاژ برق با توان مناسب لوازم برقی سنگین، مانند: یخچال، فریزر، ماشین لباسشویی و… دارند و چه افرادی که نیازمند یک محافظ برق کارآمد در رابطه با وسایل برقی سبک، مانند: گوشی موبایل، مودم، کامپیوتر و… هستند. هم چنین اگر به دنبال محافظت از سیستمهای برقی خود، مانند: کولرگازی، پکیج و… هستید، محافظ برق می تواند در کمک به شما برای رسیدن به این هدف بسیار مفید باشد. در این جا ذکر این نکته لازم است که یک محافظ ولتاژ برق در وسایل بزرگ سهفاز یا صنعتی کاربردی نخواهد داشت.
تست سلامت محافظ برق
چه بر اثر کیفیت تولیدی پایین، چه بر اثر نوسانات زیاد و چه بر اثر هر دلیل دیگری، امکان دارد که محافظ ولتاژ برق شما خراب شده و از کار بیفتد و این مسئله مهم است که شما در تستهای متناوب از سلامت محافظ ولتاژ برق خود مطمئن شوید. برای تست کردن ویژگیهای مختلف دستگاه باید از راههای متفاوتی وارد عمل بشوید. مثلا برای تست زمان تاخیر آن کافی است که با یک زمانسنج یا کرنومتر محافظ برق خود را آزمایش کنید و یا این که اگر میخواهید بدانید آیا واقعا محافظ ولتاژ برق شما با افزایش یا کاهش ناگهانی میزان ولتاژ، اتصال لوازم را قطع کرده و آنها را از مدار خارج میکند؟
باید با رعایت کامل اصول ایمنی یک ولتمتر را به خروجیهای محافظ برق وصل کنید و سپس با استفاده از یک دستگاه تغییر ولتاژ، میزان ولتاژ برق را عوض کرده و ببینید که آیا با تغییر ولتاژ در کارکرد طبیعی محافظ برق هم تغییری ایجاد میشود یا خیر انقدر به این کار ادامه بدهید تا نهایتا محافظ برق جریان برق ورودی را قطع کند البته که محافظ برق شما باید در شرایط ثابت و بدون نوسان نیز به طور مناسب و بدون تغییری به کار خود بپردازد.
محافظ ولتاژ برق یا استابلایزر چیست؟
استابلایزر دستگاهی است که برای تنظیم و یا تثبیت ولتاژ برق روی مقداری معین استفاده میشود. همچنین قادر است با سرعت بسیار بالا هرگونه افت ولتاژ برق، نوسان، اختلال و… را تشخیص داده و به صورت خودکار برطرف سازد. استابلایزر دستگاهی است که در ساخت آن از تکنولوژیهای روز دنیا استفاده میشود و فرق آن با محافظ ولتاژ برق نیز در همین جاست. محافظ برق یک برد الکترونیکی ساده با طراحی ابتدایی است اما استابلایزر یک سیستم تثبیت کننده ولتاژ برق بسیار جدید و پیشرفته است که طراحی و تولید آن به دانش خاصی نیاز دارد!
در طراحی استابلایزر بر خلاف محافظ برق، خبری از قطع شدن جریان برق نیست! این سیستم با استفاده از تکنولوژی بروز و پیچیده خودش، تغییرات ولتاژ را بطور خودکار و بدون قطع جریان برق، کنترل میکند. و در نهایت ولتاژی ثابت و مناسب به لوازم برقی مورد نظر متقل میکند.
در چه مواردی از استابلایزر باید استفاده کرد؟
با استفاده از استابلایزر یا تثبیت کننده ولتاژ دستگاه برقی شما همیشه روشن است و مانند زمانی که از محافظ برق استفاده میکنید، دائم در حال روشن و خاموش شدن نیست. همچنین یک استابلایزر باکیفیت به شما اطمینان میدهد که لوازم برقی شما همواره در حال گرفتن ولتاژِی استاندارد و متناسب هستند. استابلایزر با توان بالاتری که دارد، علاوه بر این که از سوختن لوازم برقی جلوگیری میکند، از نیم سوز شدن آنها نیز پیشگیری میکند. در نتیجه نهایتا باعث میشود که راندمان و طول عمر سیستمهای برقی شما افزایش پیدا کند. همچنین شما میتوانید با استفاده از تثبیت کننده ولتاژ در محافظت از لوازم برقی مقابل اتصالات کوتاه، میزان برق مصرفی خود را کم کنید.
در انتهای این مقایسه لازم به ذکر است که استابلایزرها برخلاف محافظان ولتاژ برق برای مصارف سه فاز و صنعتی هم طراحی و تولید میشوند. در نتیجه می توان گفت از این نظر در مقایسه با محافظ برق از گستره کاربردی بسیار وسیعتری برخوردار هستند.
استفاده از استابلایزر به صرفهتر است یا محافظ برق؟
نکته بسیار مهمی که در اینجا باید به آن اشاره کنیم، مسئله قیمت این دو دستگاه است! اگرچه استابلایزر بر محافظ برق برتری دارد ولی با قیمت بالای خودش، کالایی نیست که بتواند در سبد خرید اکثر افراد جامعه قرار بگیرد. پس اگر نمیتوانید یا به هر دلیلی نمیخواهید که هزینه زیاد یک استابلایزر را بپردازید، نگران نباشید! یک محافظ ولتاژ برق باکیفیت نیز به خوبی از پس وظیفه حفاظتی خود برمیآید و کارتان را راه میاندازد. برای اطلاعات بیشتر میتوانید به مقاله تفاوت محافظ ولتاژ و استابلایزر مراجعه کنید.(محافظ برق یا استابلایزر؟)
نکات مهم در انتخاب محافظ برق
در انتخاب و خرید یک محافظ برق نکات زیادی باید مورد توجه قرار بگیرد، ما در ادامه به برخی از آن ها اشاره میکنیم:
- توجه به نوع نیاز و مصرف خود! به طور مثال: محافظ برقی که برای اتصال به یخچال استفاده میسود با محافظ برقی که برای اتصال به تلوزیون استفاده میشود، متفاوت است.
- توجه به ویژگی های محافظ برق و اطمینان از مناسب بودن آنها. مثلا: یک محافظ برق مناسب باید به تعداد کافی پریز داشته باشد تا شما بتوانید وسایل برقی موردنظر خود را به آن متصل کنید.
- توجه به طول کابل و در نظر گرفتن تناسب آن با استفاده مورد نظر.
- توجه به قابلیت اتصال به یو اس بی.
- توجه به دارا بودن نشان استاندارد.
- توجه به جنس بدنه و اطمینان از کیفیت بالای آن.
- اطمینان یافتن از اینکه امکان آتش گرفتن کالا پایین است.
- توجه به گارانتی و خدمات پس از فروش و حصول اطمینان از اعتبار آنها.
از میان برندهای ایرانی که محصولاتشان کم و بیش با استانداردهای ذکرشده مطابقت دارد، می توان به شیوا امواج، پارت الکتریک، پارس شعاع توس و… اشاره کرد
نتیجهگیری
درنهایت انتخاب با شماست که از چه محافظ برقی استفاده کنید و یا این که اصلا ازمحافظ ولتاژ برق استفاده کنید یا نه! اما اگر تصمیم گرفتید که یک محافظ برق باکیفیت و با قیمت مناسب داشته باشید؛ تیم کالای برق در خدمت شماست تا با بهرهگیری از سالها تجربه خود در حوزه لوازم و تجهیزات برقی، بهترین و منصفانه ترین خدمات را به شما ارائه دهد. #روشن-باشید